Türkiye’deki bankaların iklim karnesi: Ulaşılamıyor…

Türkiye’deki bankaların iklim değişikliği karnesi: Türkiye’de sekiz banka kömürü finanse etmeyeceğini açıklarken, geri kalanların böyle bir beyanı bulunmuyor. Bankaların hedeflerine ulaşılamıyor.

İklim İçin 350.org “Türkiye’deki Bankaların İklim Değişikliğine Yaklaşımı” raporunu yayımladı. Raporda bankalara başta kömür olmak üzere fosil yakıtlı yatırımlara finansman sağlamamaları çağrısında bulunuldu.

Türkiye’deki Bankaların İklim Değişikliğine Yaklaşımı raporu Türkiye’nin en büyük 17 bankasını iklim değişikliğiyle ilgili beş kriterde değerlendirdi:

  • Fosil yakıt varlıkları/yatırımları,
  • Temiz enerji yatırımları,
  • “Net Sıfır”,
  • Karbon ayak izi ve “Karbon Nötr” için hedef belirlenmesi,
  • ESG (Çevresel, Sosyal, Yönetişimsel uygulamalar) ve benzer derecelendirmeler.

Sekiz banka kömürü finanse etmeyeceğini açıkladı

Rapora göre, Türkiye’de sekiz banka kömürü finanse etmeyeceğini açıklarken, geri kalanların böyle bir beyanı bulunmuyor.

Bankaların yaklaşık yarısı “karbon nötr” ve/veya “net sıfır” olmak yönünde hedef belirlemişken, geri kalanların bir tarih belirleyip belirlemediğine ilişkin bilgiye ulaşılamıyor.

Hedef belirlemiş bankaların ise uzun vadeli bu hedeflerini destekleyici kısa vadeli planlamalarının bilgisi bulunmuyor.

Rapor, hemen hemen her bankada farklı isimler altında kurulmuş olan “Sürdürülebilirlik Komite”lerinin bu alanda çalışmalarını gayretle sürdürdüğüne, ancak bu komitelerce hazırlanan sürdürülebilirlik raporlarının tekdüze olmadığına ve farklı metriklere göre hazırlanmış olduğuna dikkat çekiyor.

Aynı zamanda yayınlanan raporların ve/veya yapılan bilgilendirmelerin denetiminin nasıl yapıldığına dair ise yeterli veri bulunmadığı ortaya konuyor.

İklim İçin 350 Derneği’nden Efe Baysal, iklim kriziyle mücadelede adil bir ekonomi ve yaşanabilir bir yeryüzü için bankalara büyük sorumluluk düştüğünü belirtiyor:

“Bankaların başta kömür olmak üzere fosil yakıtlara finansal kaynak sağlamaktan vazgeçmesi, iklim krizine sebep olan, havayı, suyu, toprağı kirleten projelerin durması için çok önemli bir adım. Aynı zamanda Türkiye’nin 2053 net-sıfır hedefine giden yol, emisyonlarda en büyük paya sahip enerji sektörünün dönüşümü için finansal sistemlerde yapılacak köklü değişikliklerden geçiyor.”

Bireylerden Bankalara: Birikimlerimizle iklim krizini fonlamayın!

İklim İçin 350 Derneği tarafından geçen aylarda başlatılan “Dumansız Para Sahası” imza kampanyası bankalarda bulunan bireysel mevduatların gücünü hatırlatmayı amaçlıyor.

Banka müşterilerinin bireysel mevduat hesaplarının toplam finansman gücünün farkına varmasını ve bankalarından kömürden çıkış için bir adım atması için talepte bulunmalarını sağlıyor. Baysal şöyle devam ediyor:

“Banka müşterilerinin, birikimlerinin gelecek nesillere yaşanılabilir bir dünya bırakmak için kullanılmasını talep etme hakkı var. Bireyler, bankalarının iklim krizini fonlamasını durdurabilecek güce sahip. Bu kampanya ile öncelikle henüz kömürden çıkışla ilgili bir adım atmamış bankaların net taahhüt vermesini istiyoruz. Sonrasında, mevcut fosil yakıt yatırımlarını sonlandırmalarını, net sıfır için hedef tarihlerini ilan etmelerini ve hem uzun hem kısa vadeli tüm planlarını ölçülebilir ve denetlenebilir olarak açıklamalarını bekliyoruz.”

Paris Anlaşması

TBMM, 6 Ekim 2021’de Paris Anlaşması’nı onayladı ve böylelikle Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne taraf 197 ülkeden 192’sini bir araya getiren Paris Anlaşması’na taraf oldu.

Türkiye bankacılık sektörü ise, 2009’’dan beri, “İklim Değişikliği” olgusuna ve çevresel hassasiyete dair eylemlilik göstermeye başlamıştı.

2009’da Türkiye Sınai Kalkınma Bankası tarafından yayınlanan sürdürülebilirlik raporu finans sektöründe bir ilk olurken; 2010’da Akbank, Karbon Açıklama Projesi (Carbon Disclosure Project – CDP) gibi uluslararası saygın çevresel girişimleri destekler şekilde, çevresel farkındalık ve cevap verebilirliği vurgulamak için ilk sürdürülebilirlik raporunu yayınlamıştı.

Raporda verilen bilgilere göre bankaların iklim karneleri:

Akbank

Akbank, 2030’a kadar kredi portföyünde yüksek iklim değişikliği etkisi olan projeleri azaltma ve 2050’de net sıfır bir banka olma taahhüdünde bulundu.

2020 sonu itibarıyla, Akbank’ın proje finansmanı portföyünde fosil yakıt enerji projelerinin oranı yüzde 24 idi.

Akbank’ın 74 milyon TL ve üzeri büyüklükteki yenilenebilir enerji projelerine sağladığı kredi hacmi 11 milyar TL’ye ulaştı.

Akbank 2020’da sadece yenilenebilir enerji projelerine finansman sağladı.

2020 yıl sonu itibarıyla, enerji portföyünün 2.697 MW’ı HES, 955 MW’ı RES, 320 MW’ı JES, 181 MW’ı GES ve 9 MW’ı biyo-kütle projeleriydi.

Akbank, 2021 yılında yeni kömür santrali projelerini “Kredilendirilmeyecek Faaliyetler Listesi’ne” ekledi.

Denizbank

Denizbank’ın net sıfır ve karbon ayak izi ile karbon nötr için hedef tarihi belli değil.

Yatırım kredisi alamayacak faaliyet alanları; biyo-kütlenin fosil yakıtlarla birlikte yakılması, turfa ve zararlı atıklar (ahşap koruyucu kimyasallarla işlenmiş atık odun dahil), asıl olarak yağmur ormanı olan tropik ormanlardan veya doğal orman projeleri olarak belirlenmiştir.

Garanti BBVA

Garanti BBVA, 2016’dan beri Bilim Temelli Hedefler girişiminin (Science Based Targets initiative – SBTI) imzacısıdır ve bu doğrultuda 2025 yılına kadar karbon salımlarını yüzde 29, 2035 yılına kadar yüzde 71 oranında azaltmayı hedeflediğini açıkladı.

Garanti BBVA, kredi ve yatırım portföylerini 2050 yılında net sıfır ile uyumlu bir hâle getirmeyi taahhüt etti.

Garanti BBVA, iklim değişikliği konusunda kararlılığını teyid etmek üzere yeni kömür santrallerine ve madenlerine finansman sağlamayı Mart 2021 itibarıyla bırakacağını açıkladı.

En geç 2040’a kadar, Kamu Finansman (PF) kredileri dahil kömürle alakalı tüm faaliyetler kapatılmış olacağı belirtildi.

Garanti BBVA hâlihazırda karbon nötr.

2020’de, Bankaya ait 809 şube ve 46 binanın ihtiyacı olan 73G Wh elektrik, tamamen yenilenebilir kaynaklardan edinildi; böylece referans yıla (2012) göre karbon emisyonları yüzde 75 azaltıldı ve geriye kalan salım karşılığı karbon kredisi alınarak nötralize edildi ve karbon nötr bir banka oldu.

HSBC

HSBC Grubu 2050 yılında net sıfır hedefine ulaşmayı planlıyor ve bunu başarmak için 750 milyar USD ile 1 trilyon USD müşteri finansmanı planlanıyor.

HSBC karbon ayak izi azaltım projeleri uygulamakta ve grubun hedefi 2030’da kurumsal olarak karbon nötr olmak.

Aynı zamanda 2030’a kadar, 2019 baz alındığında, enerji tüketimini yüzde 50 azaltmayı hedefliyor.

Banka, iklim değişikliği çabalarıyla uyumlu bir şekilde, kömürden çıkış politikasını yayınladı.

Bu kararda, aynı zamanda, 2030’a kadar AB/ OECD piyasalarında ve 2040’a kadar diğer piyasalarda kömürlü termik santrallerin ve termik amaçlı kömür madenciliğinin finansmanını aşamalı olarak devre dışı bırakmak için bir politika yayınlama taahhüdü de bulunuyordu.

ICBC

ICBC’nin fosil yakıt varlık ve yatırımlarıyla etkileşim seviyesine, net sıfır, karbon ayak izi ve karbon nötr için hedef tarihlerine ulaşılamadı.

ING

ING yeni petrol ve gaz sahalarına finansman sağlamama ve 2025’e kadar grubun kömürlü termik santrallerle olan ilişkisini sıfıra yakına indirme kararı aldı.

ING Grubu 2050’ye kadar net sıfır salıma erişmeyi amaçlıyor.

Banka kullandığı enerjinin yüzde 80’inin yenilenebilir enerji kaynaklarından temin ediyor ve tüm enerji arzını uluslararası kabul görür sertifika aracılığıyla edinmeyi planlıyor.

İş Bankası

İş Bankası, 2050 yılında net sıfır ile uyumlu bir banka olmayı taahhüt etti.

2020’de “kömür ve doğalgaz yakıtlı termik santrallerin sıfırdan yatırımlarının (greenfield) finansmanına yönelik krediler” ile 2021 yıl sonunda “yeni kömür madeni yatırımları” ve “siyanürlü altın madenciliği faaliyetleri” finanse edilmeyecek faaliyetler listesine eklendi.

İş Bankası, yenilenebilir olmayan enerji üretimi, kara taşımacılığı, çimento üretimi vs. gibi yüksek iklim riski içeren sektörlere kredi limitleri tanımlayarak iklim değişikliğini kabul edilebilir risk hesaplama çerçevesine dahil etmeyi planlıyor.

Kabul edilebilir risk ve tolere edilebilir risk sınırları Risk Yönetimi Bölümü ve Risk Yönetimi Başkanı(CRO) tarafından denetlenecek.

Banka, 2025’e kadar operasyonel salımları yüzde 38, 2030’a kadar yüzde 65, 2035’e kadar da yüzde 100 oranında bertaraf ederek karbon-nötr bir banka olmayı amaçlıyor.

2020 sonu itibarıyla, salım azaltma stratejisi sayesinde bankaca kullanılan elektriğin yenilenebilir kaynaklardan edinilme oranı yüzde 84’tür.

Şekerbank

Şekerbank’ın Net Sıfır için bir hedef tarihine ulaşılamadı.

Şekerbank’ın, enerji sektörü kredi portföyüne dair veriye ulaşılamadı. Banka tarihsel olarak tarımsal ve KOBİ kredilerine yoğunlaşıyor.

İklim değişikliğiyle mücadele kapsamında, Şekerbank kendi faaliyetlerinden kaynaklanan karbon ayak izini 2010’dan beri ölçmekte ve CDP İklim Değişikliği Programı kapsamında, karbon emisyon oranını 2023’e kadar 2018 salımlarını baz alarak yüzde 5 azaltmayı hedefliyor.

QNB Finansbank

QNB Finansbank’ın Net Sıfır için bir hedef tarihine ulaşılamadı.

Banka, 2022 Haziran ayında yeni kömür yatırımlarını finanse etmeyeceğine dair taahhüdünü açıkladı.

2020’de QNB Finansbank elektrik tüketiminin yüzde 23’ünü yenilenebilir kaynaklardan edindi.

Gelecekteki azaltımlar için özel bir hedef henüz yayınlanmış değil.

Türk Ekonomi Bankası (TEB)

TEB’in fosil yakıt varlık ve yatırımlarıyla etkileşim seviyesine, net sıfır, karbon ayak izi ve karbon nötr için hedef tarihlerine ulaşılamadı.

Yapı Kredi Bankası

YKB, yeni kömürlü termik santral ve kömür madencilik tesisleriyle alakalı tüm kredi başvuralarını reddedeceğini 2021 yılında ilan etti.

YKB’de, 10 milyon USD’nın üstünde tüm yeni yatırımların potansiyel ESG riski Çevresel ve Sosyal Risk Değerlendirmesi sistemi kapsamında değerlendirilir.

Koç Grubu’nun bir parçası olan YKB, 2050’de net sıfır olma hedefini Koç Grubu’yla uyumlu olarak taahhüt ediyor.

2020’de Genel Merkez binasında enerji tüketimini 2015’e kıyasla yüzde 5 azaltmayı hedeflediğini paylaşmış ancak sonrasında bir veriye ulaşılamadı.

Türkiye Halk Bankası (Halkbank)

Halkbank, Birleşmiş Milletler Net-Sıfır Bankacılık Birliği’ne (UN NZBA) katıldı. Birlik’le işbirliği kapsamında tüm kredi ve yatırım portföyünü 2050 yılına kadar net sıfır emisyon hedefiyle uyumlu hale getirme taahhüdü verdi.

Banka daha çok KOBİ ve tüketici kredilerine yöneldiği için, kredi portföyünün yüzde 7’si enerji projelerinde kullanıldı. Fosil yakıt varlık/yatırımlarına dair özel bilgi ve Banka’nın bunlara dair politikasına yönelik bir bilgiye ulaşılamadı.

2021’de bankanın toplam operasyonlarından 812 ton CO2 salımı hesaplandı ve PAS 2060 standartlarında karbon kredisi satın alınarak sıfırlandı. Efektif olarak, banka 2021 sonunda karbon nötr oldu.

Türkiye Vakıflar Bankası (Vakıfbank)

Vakıfbank’ın net sıfır için hedef tarihine ulaşılamadı.

2020’de Vakıfbank temiz enerji kaynaklarından üretilmiş 55.000 Karbon Birimi satın aldı ve 2019 için hesaplanan salımlarından fazlasını ofset’liyerek karbon negatif bir şirket oldu.

2020 sonu itibarıyla, çimento, enerji ve demir çelik sektörlerine verilen kredilerin nakit karşılığı 16 milyar TL ve ticari kredi portföyünün yüzde 5,14’ünü teşkil ediyor.

Fosil yakıt varlık/yatırımlarına dair özel bilgi ve Banka’nın bunlara dair politikasına yönelik bir bilgiye ulaşılamadı.

Ziraat Bankası

Ziraat Bankası her ne kadar kredi değerlendirme sürecinde çevreye özel ilgi gösterildiğini ifade etse de, fosil yakıt varlık/yatırımlarına dair özel bilgi ve Banka’nın bunlara dair politikasına yönelik bir bilgiye ulaşılamadı.

Bankanın fosil yakıt varlık ve yatırımlarıyla etkileşim seviyesine, net sıfır, karbon ayak izi ve karbon nötr için hedef tarihlerine ulaşılamadı.

Kaynak:https://yesilgazete.org/turkiyedeki-bankalarin-iklim-karnesi-ulasilamiyor/